سوال :آیا طبق حدیث شریف علوی که فرمود:  عقول النساء فی جمالهنّ و جمال الرّجال فی عقولهم  عقل زن در جمال او و جمال مرد در عقل او خلاصه می شود, تا وسیله ای برای سرزنش زن و برتری مرد باشد؟
پاسخ :برای پاسخ به این سؤال لازم است به این نکته توجّه کنید که: زیور جان آدمی به ایمان است نه چیز دیگر, چنان که خدای سبحان فرمود:  حَبَّبَ اِلَیْکُمُ الْایمانَ و زَیَّنَهُ فی قُلُوبِکُمْ   سوره حجرات)94(: آیه 42. خدا ایمان را برای شما دوست داشتنی گردانید و آن را در دل های شما زینت داد. و چون روح انسان مجرد است نه مادّی و ایمان نیز امری است معنوی, این امر معنوی یعنی ایمان, مایه جمال و زیبائی آن امر مجرد یعنی جان انسانی شده است و از آنجا که خصوصیت ذکورت و انوثت در حقیقت انسان )که همان جان اوست( و ایمان او تأثیری ندارد یعنی حقیقت انسان و ایمان و امثال آن نه مؤنث است نه مذکر, بلکه امری مجرد است که در زن و مرد یکسان می باشد  بنابراین از حدیث شریف علوی که فرمود:  عقول...  می توان معنای دستوری فهمید نه معنای وصفی, یعنی منظور آن نباشد که حدیث شریف در توصیف دو صنف از انسان باشد که عقل زن در جمال او خلاصه شود و جنبه سرزنش داشته باشد و جمال مرد در عقل او تعبیه شود و عنوان ستایش بگیرد, بلکه ممکن است معنای آن دستور, یا وصف سازنده باشد. به بیان دیگر زن موظف است و یا می تواند عقل و اندیشه انسانی خویش را در ظرافت عاطفه و زیبایی گفتار و رفتار و کیفیت محاوره و نحوه برخورد و نظائر آن ارائه دهد چنانکه مرد موظف است و می تواند هنر خود را در اندیشه انسانی و تفکر عقلانی خویش متجلی سازد.تحصیل کرده و آگاه به معارف ایثار و شهادت توان آن را دارد که در نقش مادری مهربان, فرزندش را تشویق به جهاد کند و در بدرقه او هنگام عزیمت به جبهه, عقل طریف  لطیف و خوش و پسندیده. خود را در جامه هنر ظریف ارائه دهد. یا هنگام استقبال فرزندش که از جبهه و میدان رزم, پیروزمندانه برگشته است اندیشه وزین عقلی خود را در لباس زیبای شوق و نظایر آن نشان دهد. هرگز این ظرایف هنری که تَمَثُّل عینی طرایف عقلی است برای مردان هنرمند میسّر نخواهد بود. خلاصه آنکه زن باید حکمت را در ظرایف هنر ارائه دهد و مرد بالعکس باید ظرایف هنر را در طرایف حکمت جلوه گر کند یعنی جلال زن در جمال او نهفته است و جمال مرد در جلال او متجلّی شده است و این توزیع کار نه نکوهشی برای زن است و نه ستایشی است برای مرد. بلکه رهنمود و دستور عملی هر یک از آنها است تا هر کس به کار خاص خویش مأمور باشد و در صورت امتثال دستور مخصوص خود, درخور ستایش گردد و در صورت تمرّد از آن, مستحق نکوهش شود. پس تفاوت زن و مرد در نحوه ارائه اندیشه های درست ظهور می نماید وگرنه زن نیز چون مرد شایستگی فراگیری علوم و معارف را داشته و مستحق تقدیر است. مطلب دیگری که باید به آن توجّه داشت این است که دو گونه عقل داریم: عقل نظری و عقل عملی. انسان با عقل نظری می فهمد و با عقل عملی کار انجام می دهد. یقین, جزم, ظن و گمان, وهم, خیال و مانند آن جزو شؤون عقل نظری است  امّا نیّت, عزم, اخلاص و اراده, محبت, تولی, تبرّی, تقوی و عدل و مانند آن جزو عقل عملی است  3. این برداشت و تفسیر از  عقل عملی  نظر خاص برخی از اندیشمندان از جمله حضرت آیةالله جوادی آملی می باشد. )ر.ک: فطرت در قرآن از سلسله کتب تفسیر موضوعی قرآن, ص 92-03(. برخی از صاحب نظران دیگر از جمله حضرت آیة الله مطهری و مصباح یزدی بلکه مشهور فلاسفه نظیر فارابی و ابن سینا, بر این باورند که عقل در انسان, قوه واحدی است که همان قوه مدرکه است لیکن به لحاظ مطلق ادراک به دو قسم عقل نظری و عقل عملی تقسیم می شود و آن شأن از قوه ادراک بشر که به  هست ما و نیست ما  تعلق می گیرد و راجع به واقعیات هستی نظر می دهد  عقل نظری  نامیده می شود, اما آن شأن از عقل که به  بایدها و نبایدها  تعلق می گیرد و راجع به رفتار عملی انسان یعنی حوزه ارزش ها نظر می دهد, عقل عملی نامیده می شود. )ر.ک: فلسفه اخلاق مصباح یزدی  ده گفتار استادمطهری ص 64(. و همین عقل عملی هم معیار فضیلت در انسان است. عقل نظری معیار اعلمیت انسان و عقل عملی معیار کرامت و افضلیت انسان است.  اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقیکُمْ   سوره حجرات)94(: آیه 31. و این که در روایت آمده است که  عقول النساء فی جمالهن و...  بحارالأنوار, ج 301, ص 422. اشاره به عقل نظری است نه عقل عملی. یعنی اگر بین مرد و زن تفاوتی از نظر عقلی باشد در مورد عقل نظری یا ابزاری است نه عقل عملی.عقل نظری, عقلی است که انسان با او بتواند علوم حوزوی و دانشگاهی را فراهم کند تا چرخ دنیا بچرخد و این هم معیار فضیلت انسان )مردها( نیست. بلکه معیار فضیلت انسان, عقلی عملی است که در تعریف آن آمده است  اَلْعَقْلُ ما عُبِدُ بِهِ الرَّحْمنُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الجَنان  الاصول الکافی, ج 1, باب 1, 11. انسان به وسیله آن خدا را عبادت می کند و بهشت را کسب می نماید و به مقام قرب می رسد و این عقل در مرد و زن تفاوتی ندارد. بنابراین اگر کسی خواست بین زن و مرد داوری کند نباید عقل به معنای علم مصطلح را معیار قرار دهد )یعنی عقل نظری را( بلکه باید عقل عملی را که وسیله قرب انسان و معیار فضیلت است معیار قرار دهد و در این صورت است که جمال مرد و زن هر دو در عقلی است که  عُبِدَ بِهِ الرَّحْمانُ وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجنان  و در این صورت, هم  جَمالُ الرِّجالِ فی  عُقُولِهِم  و هم  جَمالُ النِّساءِ فی  عُقُولِهِنّ  می باشد. پاسخ این سؤال از کتاب زن در آئینه جلال و جمال تألیف حضرت آیت ا... جوادی آملی گزینش شده است, صفحات 63 - 23 و 882 - 552.