سوال :مواقف قیامت چگونه است؟! چه کنیم که از سختی های مراحل قیامت رها شویم؟
پاسخ :باید دانست قیامت نیز همانند دنیا دارای نظام است  براساس روایات, قیامت دارای مواقف پنجاه گانه است و هر ایستگاهی به نوعی از اعمال رسیدگی می شود و در حقیقت عالم قیامت, پرده نمایش و ظهور اعمال و عقاید ما در دنیا است. همچنان که در دنیا ما در عرصه های مختلف زندگی شخصی, خانوادگی, اجتماعی و عبادت و... رفتارهای گوناگونی داشتیم  در آنجا نیز ایستگاه حق اللَّه, حق الناس و به طور جزئی تر, حق نماز, حق قرآن و... وجود دارد و از انسان بازخواست می کنند و در حقیقت جلوه ای از اجرای عدالت خداوند است که به نمایش در می آید. به هر میزان که در این دنیا به این حقوق بیشتر و آسان تر پرداخته شده باشد, در صحنه قیامت سریع تر آن ایستگاه ها طی می شود. بنا بر آنچه گفته شد, این گونه نیست که انسان در صف های طولانی بایستد تا نوبت او برسد  بلکه باید در صف های متعدد پاسخ گو باشد و چه بسا زمان پاسخ گویی هر کس طولانی باشد .با استفاده از آیات قرآن مجید, می توان روز قیامت را در سه مرحله کلی ترسیم کرد آشنایی با مفاهیم قرآن, )3 ( ص 832 - 332 .: مرحله اول:  برانگیخته شدن همگانی:  وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً    کهف )81 (, آیه 99 .    در صور دمیده می شود و ما همه آنها را گرد می آوریم  . مرحله دوم:  حرکت به سوی ایستگاه های حسابرسی و سؤال:  وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ    ق )05 (, آیه 12 .    هر انسانی وارد محشر می گردد, در حالی که همراه او حرکت دهنده و گواهی دهنده ای است  . مرحله سوم:  حرکت به سوی جایگاه کیفر و پاداش:  وَ سِیقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلی  جَهَنَّمَ زُمَراً    زمر )93 (, آیه 17 .    و کسانی که کافر شدند   گروه گروه به سوی جهنم رانده می شوند  و  وَ سِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَی الْجَنَّةِ زُمَراً    زمر )93 (, آیه 37 .    و کسانی که تقوای الهی پیشه کردند, گروه گروه به سوی بهشت برده می شوند  .این مراحل سه گانه دارای ایستگاه های بسیار و گردنه های سختی است که پیمودن هر کدام تا هزار سال طول می کشد, چنان که در قرآن مجید آمده است:  ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ    سجده )23 (, آیه 5 .    سپس در روزی که مقدار آن هزار سال از سال هایی است که شما می شمرید   به سوی او بالا می رود  .حالت انتظار و بازخواست گناهکاران در قیامت, آن چنان سخت است و گرفتاری تبه کاران در آن روز به گونه ای شدید است که طی تمامی ایستگاه ها و مواقف, تا پنجاه هزار سال طول می کشد:  تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ    معارج )07 (, آیه 4 .    فرشتگان و روح )که بزرگ فرشتگان است ( به سوی او بالا می روند, در آن روزی که مقدارش پنجاه هزار سال است  .امام صادق علیه السلام در تأیید این معنا می فرماید: الا فحاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبوا فان فی القیامه خمسین موقفا کل موقف مثل ألف سنه مما تعدون, ثم تلا هذهه الایه )فی یوم کان مقداره خمسین الف سنه (     آگاه باشید! پس به حساب خود رسیدگی کنید قبل از آنکه به حساب شما رسیدگی شود   به درستی که در قیامت پنجاه توقفگاه هست که هر کدام مانند هزار سال است از آنچه شما می شمرید . سپس [ آن حضرت \ این آیه را تلاوت فرمود: در روزی که مقدار آن پنجاه هزار سال است   کافی, ج 8 . .البته سختی روز قیامت برای مؤمنان راستین, آسان می شود  و طول مدت آن  برای پرهیزگاران کوتاه می شود   چنانکه در قرآن مجید می خوانیم:  فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ فَسَوْفَ یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً    انشقاق )48 (, آیات 7 - 8 .    پس کسی که نامه اعمال او به دست راستش داده شود, به زودی از او حسابرسی آسانی می شود  .به هر اندازه ایمان و عمل انسان با اخلاص بیشتری باشد   از آسایش و آرامش زیادتری در آن روز بهره مند خواهد بود, تا آنجا که برای اولیای الهی و اهل بیت پاک پیامبرصلی الله علیه وآله هیچ گونه گرفتاری و سختی نخواهد رسید:  فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً    انسان )67 (, آیه 11 .    خداوند آنان را از شر آن روز نگه می دارد و آنها را شادابی و شادمانی عنایت فرماید  .برای توضیح بیشتر درباره چگونگی حضور در ایستگاه های قیامت, به دو مورد از تفاوت های مؤمنان و تبه کاران در هنگام برپایی قیامت اشاره می شود: 1 . ترس و وحشت و ایمنی  بی تابی و آرامش انسان, در هنگام ورود به صحنه قیامت, بستگی کامل با چگونگی اعتقاد و اعمال او دارد  در حالی که میزان گرفتاری انسان در توقفگاه های قیامت, به مقدار سرپیچی او, از تکالیف پروردگار است:  وَ ما أَدْراکَ مَا الْعَقَبَةُ فَکُّ رَقَبَةٍ أَوْ إِطْعامٌ فِی یَوْمٍ ذِی مَسْغَبَةٍ یَتِیماً ذا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْکِیناً ذا مَتْرَبَةٍ    بلد )09 (, آیات 61 - 21 .    و تو نمی دانی آن گردنه چیست! آزاد کردن برده ای یا غذا دادن در روز گرسنگی به یتیمی از خویشاوندان یا به مستمندی از خاک نشین  .انسان های مؤمن, به تناسب انجام نیکی ها و عمل به واجبات و ترک محرمات, از آشفتگی و پریشانی روز قیامت در امان هستند:  مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ    نمل )72 (, آیه 98 .    کسانی که نیکی با خود بیاورند, پاداشی بهتر از آن خواهند داشت و آنان از وحشت آن روز در امان می باشند  و  لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ    انبیاء )12 (, آیه 301 .    وحشت بزرگ [ صحنه قیامت \ آنان را اندوهگین نمی کند  .اما کافران و تبه کاران همراه با اضطراب و هراس شدید وارد صحرای محشر می شوند:  قُلُوبٌ یَوْمَئِذٍ واجِفَةٌ أَبْصارُها خاشِعَةٌ    نازعات )97 (, آیات 8 - 9 .    دل هایی در آن روز, سخت مضطرب است و چشم های آنان از شدت ترس فرو افتاده است  و در هنگام حسابرسی و سؤال, آنان را با شدّت و سختی توقیف می کنند:  وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ    صافات )73 (, آیه 42 .    آنها را نگه دارید که باید بازپرسی شوند  . 2 . سکوت و صحبت کردن  از جلوه های حاکمیت مطلق خداوند در روز قیامت, این است که هیچ کس, بدون اجازه و فرمان او, حق سخن گفتن ندارد:  یَوْمَ یَأْتِ لا تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ    هود )11 (, آیه 501 .    روزی فرا می رسد که هیچ کس جز به اجازه )او ( سخن نمی گوید  .این بدان جهت است که پس از حضور مردم در صحنه قیامت, ذلت و حقارت تبه کاران و عزت و کرامت فرزانگان, بیشتر نمایان شود . از این رو در برخی از ایستگاه های قیامت, اجازه سخن گفتن به گناه کاران داده نمی شود تا با حقارت بیشتر به اعمال آنان رسیدگی شود:  الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلی  أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدِیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ    یس )63 (, آیه 56 .    امروز بر دهانشان مهر می نهیم و دست هایشان با ما سخن می گویند و پاهایشان به آنچه که انجام می دادند, شهادت می دهند  .مهر سکوت نیز خود عذابی خوار کننده است, چنان که خداوند به جهنمیان می فرماید:  اخْسَؤُا فِیها وَ لا تُکَلِّمُونِ    مؤمنون )32 (, آیه 801 .    در جهنم گم شوید و با من سخن مگویید  .و اگر تبه کاران در بعضی دیگر از مواقف قیامت, اجازه سخن می یابند, یا برای اثبات جرم آنان است )یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ ( نور )42 (, آیه 42:  روزی که زبان ها بر علیه آنان گواهی می دهند  . و یا در جهت آشکار شدن دشمنی و تخاصم میان آنان )ثُمَّ إِنَّکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ عِنْدَ رَبِّکُمْ تَخْتَصِمُونَ ( زمر )93 (, آیه 13:  سپس شما روز قیامت نزد پروردگارتان به مبارزه و دشمنی برمی خیزید  . و یا نمایانگر شدت نیاز و بدبختی آنان است:  یَوْمَ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ    حدید )75 (, آیه 31 .    روزی که زنان و مردان منافق به مؤمنان به مؤمنان می گویند: نظری به ما بیفکنید تا از نور شما پرتوی برگیریم  .اما سخن گفتن مؤمنان و شایستگان, نشانه مقام والای آنان نزد پروردگار است  چنان که درباره پیامبرصلی الله علیه وآله و مسلمانان می خوانیم:  وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیداً    بقره )2 (, آیه 341 .    بدین ترتیب شما را امت میانه ای قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم بر شما گواه باشد  .بنابراین, تنها کسانی توانایی سخن گفتن دارند که از سوی خداوند, اجازه داشته باشند و سخن حق بگویند:  لا یَتَکَلَّمُونَ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً    نبأ )87 (, آیه 83 .    هیچ کس جز به اجازه خداوند رحمان سخن نمی گوید [ و آن گاه که می گوید \درست و حق می گوید  .در نتیجه انجام دادن واجبات, ترک محرمات, ترک دلبستگی ها و وابستگی ها, پیروی قولی و عملی از آموزه های حضرت رسول صلی الله علیه وآله و ائمه اطهارعلیهم السلام و خالص ساختن نیت و قصد, تنها راه یا راه هایی است که می تواند انسان را به آن مدارج عالی برساند و از سختی های مواقف قیامت نجات دهد .