سوال :آیا مقتضای اصل  علیت  این است که خدا هم علتی داشته باشد؟ چرا؟
پاسخ :خیر زیرا مقتضای  علیت این است که هر ممکن الوجود و پدیده و موجود وابسته و نیازمند, محتاج به  علّت است نه هر موجودی حتی موجد بالذات و بی نیاز.
آموزش عقاید,آیت الله مصباح یزدی

سوال : شیعیان زیدیه چه کسانی هستند؟ شرح مختصری از تاریخ آنها را بیان کنید؟
پاسخ : زیدیه  پیروان زید شهید، فرزند امام سجاد)ع( می باشند زید سال 121 هجری بر خلیفه اموی، هشام بن عبدالملک قیام کرد و گروهی بیعتش کردند و در جنگی که در شهر کوفه میان او و کسان خلیفه درگرفت کشته شد.
وی پیش پیروان خود امام پنجم از امامان اهل بیت شمرده، می شود و پس از وی فرزندش  یحیی بن زید  که بر خلیفه اموی ولید بن یزید قیام کرده و کشته شد، به جای وی نشست و پس از وی محمد بن عبدالله و ابراهیم بن عبدالله که بر خلیفه عباسی، منصور دوانقی شوریده و کشته گردیدند، برای امامت برگزیده شدند.
پس از آنان تا زمانی امور زیدیه غیر منظم بود تا  ناصراطروش  - که از اعقاب برادر زید بود   در خراسان ظهور کرد و در اثر تعقیب حکومت محل از آنجا فرار کرده به سوی مازندران که هنوز اهالی آن اسلام نپذیرفته بودند رفت و پس از سیزده سال دعوت، جمع کثیری را مسلمان کرده به مذهب زیدیه درآورد، سپس به دستیاری آنان ناحیه طبرستان را مسخر ساخته و به امامت پرداخت و پس از وی اعقاب او تا مدتی در ان سامان امامت کردند.
به عقیده زیدیه هر فاطمی نژاد، عالم زاهد شجاع ، سخی که به عنوان قیام به حق خروج کند می تواند امام باشد.
 زیدیه  در ابتدای حال، مانند خود زید دو خلیفه اول ) ابوبکر و عمر( را جزو ائمه می شمردند ولی پس از چندی، جمعی از ایشان نام دو خلیفه را از فهرست ائمه برداشتند و از علی)ع( شروع کردند.
بنا به آنچه گفته اند  زیدیه  در اصول اسلام، مذاق معتزله و در فروع، فقه ابی حنیفه رئیس یکی از چهار مذهب اهل سنت را دارند.
شیعه در اسلام   ص 66,علامه سید محمد حسین طباطبائی

سوال : همراهان رسول اکرم در معراج چه کسانی بودند؟
پاسخ :در احادیث معراج, امامان معصوم)ع( از رسول خدا)ص( روایت کرده اند که فرمود:  من وقتی همه مراحل را طی کرده از آسمانها گذشتم و به بیت معمور و نزدیک سِدرة المنتهی رسیدم, بعضی از اصحابم مرا همراهی می کردند: معی أناسٌ من أصحابی , آنها که لباس نو دربرداشتند وارد شدند و آنها که نداشتند ماندند, عده ای را به همراه خود بردم وعده ای به همراهم آمدند  )بحار81/723(. عده ای که در آن مراسم, حضور داشتند, اهل بیت عصمت و طهارت و مؤمنانی بودند که به دنبال پیغمبر, آن مقام را طی کردند. چنانکه در حدیث دیگر آمده است که از رسول خدا سؤال کردند که شما وقتی با خداوند سبحان در معراج محاوره و مناجات داشتید, لهجه گوینده چگونه بود؟ آن حضرت فرمودند: سخن خدای سبحان را به لهجه علی بن ابیطالب)ع( می شنیدم )بحار/ج81/683(. البته چون تکلم از مقام فعل واجب بوده است ظهور آن به صورت یک موجود ممکن, محذوری ندارد.
غرض آن که عروج به سوی خدا وقف پیامبران نیست, زیرا این مقام منیع به ولایت و عبودیت سالک صالح وابسته است و اگر کسی عبد خالص شد  ولی الله  می شود و این راه بر روی او باز است.
آیة الله جوادی آملی,تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 )سیرة رسول اکرم در قرآن(

سوال : آیا سیر پیامبر به معراج در بیداری بود یا در خواب؟
پاسخ :رسول اکرم)ص( همچون دیگران, دارای جسم و روح بوده و با این دو عروج کرده است:  ... أسری بعبده... . خداوند نفرمود:  بروحه . عبد, همان مجموعه جسم و روح است.
ظاهر این است که عروج در بیداری صورت گرفته است نه در خواب. به تعبیر استاد علامه طباطبایی)قدّس سرّه( فخر این نیست که انسان عروج را خواب ببیند این خواب را دیگران نیز می بینند, تا صادق و کاذبش چه باشد. خدای سبحان از معراج با عظمت یاد می کند:  سبحان الذی أسری بعبده...  اسراء/1 و این با وقوع معراج در خواب سازگار نیست )المیزان31/42(.
قرآن کریم به مشاهداتی که در خواب بوده تصریح می کند, مانند:  اذ یریکهم الله فی منامک قلیلاً  انفال/34   ما دشمنان را در خواب به تو اندک نشان دادیم  یا می فرماید: ما در خواب به تو نشان دادیم که وارد مکّه می شوی و فتح نهایی نصیب خواهد شد:  لَقَد صَدق الله رَسوله الرُءیا بالحق لتدخلنّ المَسجد الحَرام اِن شاء الله امنین  فتح/72   ولی آیه اسراء ظهوری قوی دارد که معراج در بیداری صورت گرفته است.
پس معراج, در بیداری بود نه در خواب, در مکه بود نه در مدینه, جسمانی و روحانی بود نه خصوص روحانی  گرچه ادراک و شهود غیب, از آنِ روح است نه جسم  چنانکه کسی که مشغول بحث در معارف عقلی است, معارف عقلی را جان او می فهمد نه جسم او, گرچه او در حال مطالعه و تأمّل جسم دارد ولی جسم او در فهم آن معارف نقشی ندارد  زیرا فهمیدن و کشف و شهود معارف غیبی, مربوط به جان است.
آیة الله جوادی آملی,تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 )سیرة رسول اکرم در قرآن(

سوال :با توجّه به اختلاف ساعات و تاریخ در کشورهای مختلف اسلامی, شب های قدر چگونه تعیین می شود؟
پاسخ :شب قدر یک شب بیش نیست, امّا در کل کره زمین یک شب کامل, 42 ساعت می باشد. همچنان که یک روز کامل 42 ساعت است و هر زمان مفروضی حدود نیمی از کره زمین را پاره های روز و نیمکره دیگر را پاره های شب می پوشانند. بنابراین زمانی که در عربستان شب قدر می شود بخشی از لیلة القدر است که امتداد آن تا شبی که در ایران مراسم شب قدر انجام می شود استمرار می یابد. به عبارت دیگر همه شب ها و روزها همین حالت را دارند که در عرض 42 ساعت به صورت متخالف و تدریجی کل زمین را پوشش می دهند. از همین رو در روایات وارد شده است که فضیلت روز قدر کمتر از شب قدر نیست.

سوال :علت اختلاف ما مسلمانان با مسیحیان درباره حضرت مسیح)ع( چیست؟ چرا آن ها معتقدند حضرت مسیح مصلوب شده و ما معتقدیم به آسمان ها رفته است. ؟
پاسخ :یکی از اصلی ترین منابع آموزه های دینی, متون مقدس ادیان است. مصلوب شدن و عدم آن که از سوی مسیحیت و اسلام طرح شده است, به متون مقدس این دو دین آسمانی مستند است. بر اساس آیاتی از انجیل )عهد جدید1( حضرت عیسی توسط مقامات رومی دستگیر, به اعدام محکوم و بعد از آن مصلوب شد و روی صلیب جان باخت.2
امّا قرآن کریم و روایات فراوان, مصلوب شدن این پیامبر را انکار می کنند. متفکّران مسلمان, با ملاحظه پاره ای آیات و احادیث, چنین نتیجه گرفتند:
1. شخص دیگری به جای عیسی)ع( مصلوب گردید.
2. عیسی)ع( هنوز زنده است و در آخرالزمان باز خواهد گشت.
3. حضرت مسیح به آسمان عروج کرده است.3
ناگفته نماند در میان مسیحیان اولیه نیز گروه هایی به مصلوب نشدن مسیح)ع( اعتقاد داشتند.4 بنابراین, مستند مسلمانان و مسیحیان در این مسأله, آیات و متون مقدس این دو آیین است.
1. متی باب 81 به بعد  مرقس باب 41 به بعدأ لوقا, باب 32 به بعد  یوحنا باب 81 به بعد.
2. ر. ک: کلام مسیحی, توماس میشل, ترجمه حسین توفیقی, مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب, ص 86.
3. نساء )751 :4( و 851  آل عمران)55 :3(  بحارالانوار, ج 41, ص 633 و 933 و ج 24, ص 102.
4. ر. ک: تاریخ و کلام مسیحیت, محمدرضا زیبایی نژاد, قم معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی, ص 42 - 22.

سوال :شیطان زشت است یا زیبا؟
پاسخ :اگر منظور زشتی و زیبایی وجود و ذات باشد, در دار هستی هیچ موجود زشتی یافت نمی شود  چرا که همه صادر از حضرت حق و معلول اویند و چون خدای بزرگ جمیل است, سنخیّت ایجاب می کند معلول خدا نیز زیبا و جمیل باشد. اگر منظور زشتی و زیبایی فعل باشد, آری عصیان آلودگی است و عامل عصیان - هر چند از زیبایی چهره برخوردار باشد - در واقع زشت و ناپسند است. اگر منظور زشتی و زیبایی چهره باشد, چون شیطان از طایفه جنّیان است و آنان از جسمی لطیف به نام آتش خلق شده اند, با حواس ظاهری ما محسوس نیستند. شیطان چون امر حضرت حق را عصیان کرد, نمی تواند از گروه فرشتگان باشد. چون فرشتگان تسلیم محض خداوند بزرگند و هیچ گونه گناه و عصیانی درباره شان متصور نیست. قرآن درباره فرشتگان می فرماید: فرشتگان اهل نافرمانی خداوند نیستند.1 همچنین قرآن کریم می فرماید: شیطان از نوع جن بود و از راه و رسم بندگی خدا خارج شد.2 ما جن را از آتش آفریدیم.3 شیطان گفت من بهتر از انسانم چون مرا از آتش آفریدی و او را از گِل.4
این آیات نشان می دهد شیطان جن است و از آتش آفریده شده است.
پی نوشت:
1. تحریم)66(: 6.
2.کهف)81(: 05.
3. حجر)51(: 72.
4. اعراف)7(: 21.

سوال :آیا خداوند قادر است مثل خود را به وجود آورد؟
پاسخ :با توجه به معنی  قدرت  پاسخ به این پرسش روشن می شود. قدرت عبارت است از مبدئیت فاعل مختار برای کاری که ممکن است از او سربزند. هر قدر فاعل از نظر مرتبه وجودی, کاملتر باشد, دارای قدرت بیشتری خواهد بود و طبعاً موجودی که دارای کمال بی نهایت باشد, قدرتش نامحدود خواهد بود. امّا باید توجه داشت که کاری که متعلّق قدرت قرار می گیرد, باید امکان تحقق داشته باشد. پس چیزی که ذاتاً محال یا مستلزم محال باشد, مورد تعلق قدرت واقع نمی شود. قدرت داشتن خدا بر هر کاری, بدین معنا نیست که فی المثل بتواند خدای دیگری را بیافریند, زیرا خدا آفریدنی و مخلوق نیست. این مطلب مانند آن است که بتواند عدد  2  را با فرض  2  بودن, از عدد  3  بزرگتر کند  یا فرزندی را با فرض فرزند بودن, قبل از پدرش خلق کند. اگر قرار است خدای دیگر, خدا باشد و طبعاً خالق و غیرمخلوق, چگونه می تواند به دست خالق دیگری به وجود آید؟ این امر محال ذاتی است و از حوزه تعلق قدرت تخصصاً خارج است. در ابن باب نگا: آموزش عقاید, آیة الله مصباح یزدی, مجلد اوّل, ص 99 - 001.

سوال :چه عواملی موجب تشدید یا تضعیف فشار قبر می شود؟
پاسخ :فشار برزخی که در اصل از انس انسان به دنیا و عدم انس او به نظام جدید و مبهم بودن آینده سرچشمه می گیرد, احیاناً با بعضی از علل و عوامل تشدید می شود . از آنجا که نظام برزخی و احکام و آثار آن, برای ما ناشناخته است   طبعاً ما با درک قاصر خود, نمی توانیم دریابیم که کدام انحراف و عمل, در تشدید عذاب و گرفتاری نقش دارد .تنها, کلام الهی و سخنان معصومان علیهم السلام است که با برخورداری از دانش و احاطه خاص بر حقایق, راهگشای آشنایی ما به این عوامل است . البته به یک نظر, همه انحرافات و آلودگی های فکری, عقیدتی, اخلاقی و عملی - که شرعاً از آنها نهی شده می تواند در فشارهای برزخی مؤثر باشد   ولی در عین حال بعضی از آلودگی های خاص, نقش به سزایی در فشار اول قبر و فشار برزخی دارد   همچون: تندخویی نسبت به خانواده خود, سخن چینی, بحارالانوار, ج 6, ص 222, ح 12 . غیبت و... همان, ص 542, ح 27 . .همان طور که برخی از معاصی, موجب تشدید فشار اول برزخ می شود, بعضی از اعمال نیز موجب کم شدن و یا برطرف شدن این فشارها و وحشت ها می شود . اعمالی چون به جا آوردن رکوعی تام و کامل در نماز, بحارالانوار, ص 442, ح 17 . مداومت بر خواندن سوره  زخرف , قرائت سوره  نساء  در هر جمعه, شیخ عباس قمی, سفینة البحار, ج 2, ص 793 . به جا آوردن نماز شب, همان, ص 793 . خواندن سوره  تکاثر  هنگام خواب, میرزا حسین نوری طبرسی, مستدرک الوسائل, ج 1, ص 043, باب 11 . گذاشتن دو چوبِ تر با میت, بحارالانوار, ج 6, ص 512 روایت 3 و 4. روزه گرفتن چهار روز از ماه رجب و دوازده روز از شعبان اقبال الاعمال, ص 156, به نقل از شیخ عباس قمی, منازل الآخرة, ص 03 . و... نمونه هایی است که در روایات باعث کم شدن فشار یا نجات یافتن از فشار قبر شمرده شده است ر .ک: معاد یا بازگشت به سوی خدا, ج 1, صص 772-282 . .

سوال :مرگ طبیعی و ارادی را بیان فرمایید؟
پاسخ :مرگ به دو نوع طبیعی و ارادی تقسیم می شود :1. مرگ طبیعی همان تحوّل از نقصان به خروج, توجّه هر سافل به عالی و رجوع هر چیزی به اصل خودش است . براساس این تقسیم و تعریف, مرگ طبیعی برای تمام موجودات - حتی ملائکه نیز رخ خواهد داد   چرا که همه موجودات, نشانه های خداوند متعال بوده و همه آنها براساس عمومیت و کلیت اصل بازگشت به سوی خدا, در حال سیر و حرکت به سوی او هستند و از این رو, با مرگ سرفصلی از این مسیر را طی می کنند .آیه ذیل به خوبی به این نوع مرگ اشاره دارد:  کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثم إِلَیْنَا تُرْجَعُونَ    آل عمران )2 (, آیه 581, انبیاء )12 (, آیه 53   عنبکوت )92 (, آیه 75 .   هر نفسی چشنده مرگ است, آن گاه به سوی ما باز گردانیده خواهد شد  . آب از بالا به پستی در رود
آن گه از پستی به بالا بر رود  گندم از بالا به زیر خاک شد
بعد از آن خوشه و چالاک شد  دانه هر میوه آمد در زمین
بعد از آن سرها برآورد از دفین   اصل نعمت ها زگردون تا به خاک
زیر آمد شد غذای جانِ پاک   از تواضع چون زگردون شد به زیر
گشت جزو آدمی حیّ دلیر  پس صفات آدمی شد آن جماد
بر فراز عرش پرّان گشت شاد  کز جهان زنده ز اول آمدیم
باز از پستی سوی بالا شدیم   جمله اجزا در تحرک و در سکون
ناطقان  کانا الیه راجعون   ذکر و تسبیحات اجزای نهان
غلغلی افکند اندر آسمان  مثنوی معنوی, دفتر سوم, ابیات 464 - 754 .2. مرگ ارادی تنها مخصوص انسان بوده و مقصود از آن, عروج روح به باطن و بواطن عوالم برتر, در همین دنیا است . کسانی هستند که از اوصاف, اخلاق, عقاید و افکار پلید رهیده   از رنگ ها, هیئت ها و تعلّقات مادی و دانی, خود را تطهیر کرده   از مخلوق به خالق رو نموده   فانی وجه حضرت حق گشته و به این حقیقت لطیف و عمیق رسیده اند که چیزی جز ذات اقدس اله حقیقت ندارد . اینان در همین دنیا از برزخ و برزخ ها گذشته و هم اکنون به جهت برخورداری از حیات, علم و اراده بالاتر, عالم برزخ اهل برزخ و حالات آنان را شاهدند   بلکه با مجاهدت و نیز با عشق و کششی که به لقای وجه کریم حضرت حق دارند, از همه عوالم گذشته و همه حجاب ها را کنار زده اند و به عزّ قدس رسیده, فانی در حق شده اند .بعد از فنا, باقی به بقای حق می شوند و به آنچه اندر وهم نیاید, نایل می آیند . در واقع مراتب و مراحلی که برای عامه مردم با مرگ طبیعی پیش می آید, برای اینان قبل از مرگ طبیعی با مرگ ارادی - که مرگ قبل از مرگ می باشد پیش آمده است . آیات ذیل به خوبی بیانگر مرگ ارادی و اختیاری است:  أَلْهکُمْ التَّکَاثُرُ, حَتَّی زُرْتُمْ الْمَقَابِرَ, کَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ, ثُمَّ کَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ, کَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ, لَتَرَونَّ الْجَحِیمَ, ثُمَّ لَتَرَونَّهَا عَیْنَ الْیَقِینِ, ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنْ النَّعِیمِ    تکاثر )201 (, آیات 1 - 8 .    تفاخر به بیشتر داشتن,شما را غافل داشت تا کارتان و [پایتان \ به گورستان رسید . نه چنین است, زودا که بدانید! باز هم نه چنین است, زودا که بدانید! هرگز چنین نیست, اگر علم الیقین داشتید! به یقین دوزخ را می بینید سپس آن را قطعاً به عین الیقین در می یابید   سپس در همان روز است که از نعمت [ روی زمین \پرسیده خواهید شد  .از این آیات, به روشنی استنباط می شود که انسان در زندگی دنیایی, می تواند حجاب ها را کنار زده و از آنها گذر کند و حقایق اخروی را بیابد . این دریافت همان شهود, احاطه خاص و علم و ادراک برتر و همان  علم الیقین  است که قبل از مشاهده عینی برزخ )عین الیقین (, برای انسان هایِ کامل, رخ خواهد داد .